Eikenprocessierups | Notzohot

De eikenprocessierups, nu nog een larve straks een nachtvlinder, vertoeft voornamelijk op de eikenboom. Oorspronkelijk alleen in Zuid Europa, maar sinds begin jaren 80 verblijft deze harige rups ook weer in Nederland, dankzij steeds warmere zomers. Eerst alleen in Limburg en Noord-Brabant, inmiddels komen er meldingen uit heel het land en is de overlast zeldzaam groot. Voor mens en dier.

Pijnlijke brandhaartjes

Met zo’n 700 duizend tot 1 miljoen haartjes (mensen hebben gemiddeld 100 duizend haren) is dit kruipend pluisje zeer goed bedeeld qua vacht. Moet ook wel. De brandhaartjes schieten namelijk massaal als giftige pijlen los wanneer de rups zich bedreigd voelt. En de rups voelt zich snel bedreigd. Een simpele trilling kan al voldoende zijn om die weelderige pruik als vuurwerk te ontsteken. Je ziet niks, hoort niks, ruikt niks maar geef het een paar tellen en bingo. Van een beetje jeuk tot complete malaise. En niet alleen wanneer je met je snufferd onverhoopt in een nest bent beland. Wat bij honden nog wel eens wil gebeuren.

Foto: dier.nu | Stichting DierenLot. Eikenprocessierups

Lange afstand relatie

Ook op afstand aarzelt de eikenprocessierups niet zichzelf te verdedigen en de gezondheid van mens en dier te schaden. Met de wind als handlanger reizen de minuscule haartjes voorzien van mierenzuur en weerhaken door de lucht zo je nietsvermoedende, tot nu toe aangename leven in. Een gemoedelijke wandeling met je hond verandert in een paar tellen in een onprettige of zelfs gevaarlijke situatie voor jou en je kameraad.

Welke klachten veroorzaakt de eikenprocessierups?

Het giftig stofje in de brandharen van de eikenprocessierups kan milde maar ook ernstige irritatie en ontstekingen van huid, ogen en luchtwegen veroorzaken bij zowel mens als dier. Zonder acute behandeling kan een aanvaring met de eikenprocessierups in sommige gevallen zelfs fatale gevolgen hebben. Mensen met astma zijn gevoeliger voor een hevige reactie. Wanneer je voor een tweede maal in aanraking komt met de brandhaartjes kan de reactie eveneens pittiger zijn. Blijf ook zeker uit de buurt van lege nesten. Deze kunnen jaren later nog steeds brandhaartjes bevatten en voor irritatie zorgen. Vooral in de periode van half mei tot en met september zorgen de rupsen en nestresten voor veel overlast.

Grote familie

Een bijkomend probleem is dat deze behaarde knakker allesbehalve solo reist. Het is een echte gezelschapsrups. Meters lang en (vaak) rijendik. Overdag bevinden de rupsen zich in het spinsel, 's nachts verlaten ze het verblijf en eten ze tot wel drie keer hun eigen gewicht om vervolgens te vervellen. In een stoet (processie) volgt de grote ongeschoren meute braaf de (gespannen draad van de) alfa rupsjes vooraan in de rij. Niet dat deze zogenaamde baasjes over speciale leiderscapaciteiten beschikken hoor. Zou je de leiders namelijk dwingen achter de hekkensluiters te lopen en zo een cirkel te vormen, blijven ze uren rondjes lopen. Vanuit de top van de boom waar de eikenprocessievlinder eitjes heeft gelegd, kruipen de larven nu in groten getale het lager gelegen nachtleven der eikenbomen in, op zoek naar smakelijke bladeren.

Loop geen risico

Dag of nacht, de kans dat een paar nerveus uitgevallen of chagrijnige processiegangers zich bedreigd voelen, is aannemelijk*. Massahysterie in de familie als gevolg ook. Geraakt worden door een triljoen pijnlijke pluisjes dus ook. Loop geen risico. Kijk van mei tot en met september goed om je heen. Zie je een stoet pluizige rupsen? Wegwezen. Blijf altijd uit de buurt van bomen met dergelijk haar. Stippel een andere route uit. Meld vervolgens bij je gemeente waar je de rupsen hebt ontdekt. Waarschijnlijk kan er vanwege het grote aantal meldingen niet meteen gehandeld worden, maar dan is het vast bekend. Blijf als het kan zo ver mogelijk weg van de betreffende boom / bomen.

Wat te doen bij contact met eikenprocessierups?

Ben je toch in contact gekomen met een nest / brandhaartjes? Voorkom krabben waardoor de haartjes zich nog verder verspreiden. Strip met plakband het betreffende stuk huid om zo de haartjes los te krijgen en spoel de huid zo snel mogelijk met water. Bij ernstige irritatie of benauwdheid, bel de huisarts. Klachten verdwijnen gewoonlijk binnen twee weken. Is je kleding in contact gekomen met brandhaartjes? Was deze kleding grondig, het liefst op 60 graden. Alka creme blijkt jeuk te verhelpen, zorgt voor snel huidherstel en werkt dankzij ontzuring van de huid tevens preventief.

Wat als je hond in contact komt met de eikenprocessierups?

Is jouw kameraad met snuffelen in contact gekomen met een nest / brandhaartjes? Mogelijke verschijnselen zijn: bultjes, blaasjes, jeuk, zwelling en / of roodheid van lippen, tong en slijmvlies. Diarree, koorts, brandblaren op tong, kwijlen, moeite met slikken of ontstoken ogen. Deze pijnlijke verschijnselen ontstaan vaak meteen of binnen enkele uren. Wat kun jij doen? Spoel de bek van je hond zo snel mogelijk af met water om de haartjes te verwijderen. Draag handschoenen om je eigen huid te beschermen. Neem voor de zekerheid contact op met de dierenarts voor eventueel een injectie om de allergische reactie en / of zwelling te helpen minderen. Is een rups in de keel beland? Dan is er kans op verstikking. Bel meteen de dierenambulance.

Natuurlijke vijand van de eikenprocessierups

Er komen gelukkig steeds meer natuurlijke vijanden van de rups. Zoals larven van gaasvliegen, lieveheersbeestjes, wantsen en sluipwespen. Ook diverse vogelsoorten hebben de rups op de menukaart staan. Denk aan de kool- en pimpelmees, specht, winterkoning, spreeuw, roodborst en koekoek. Hoe zit het dan met die toch vrij onaantrekkelijke & sadistische afweermechanismen van de rups? Onderzoekers hebben ontdekt dat koolmezen de eikenprocessierupsen eerst ontharen door ze hard tegen een tak te meppen. Net zoals stress bij mensen zorgt voor haaruitval**, is dit bij de processierups het zelfde geval. De haren schieten acuut weg, wat de kale rups omtovert tot smakelijke lunch.

Hoe kun je de rups uit je tuin houden?

Zorg voor een natuurlijk karakter en diversiteit in je tuin. De verschillende planten en bloemen rondom een eikenboom zorgen voor meer natuurlijke vijanden van de rups, waardoor er een natuurlijk evenwicht ontstaat en een plaag kan worden voorkomen. Plaats mezenkasten voor meer vogels in de tuin. Ook gemeenten zullen structureel aan de slag moeten gaan om nog meer overlast te voorkomen. In sommige plaatsen in Zuid-Limburg is de rups haast helemaal verdwenen door het plaatsen bloemen en planten rondom eikenbomen en het ophangen van nestkastjes.

Vivian Heijckers | Notzohot

* Onze mening, geen wetenschappelijk onderbouwd feit. Misschien zijn rupsen niet nerveus aangelegd, hebben het niet durven testen. Onze excuses.

** Om andere redenen dan met het hoofd tegen een tak te meppen.

Notzohot is een online cadeaushop voor eigenwijze mensen en toffe honden. Koop jij een product bij Notzohot, dan steun je tevens een (asiel)dier, hoe enig is dat! Bekijk ons assortiment voor niet al te serieuze mensen en dito honden:

Notzohot webshop, voor jou, jouw hond en een asieldier